Her türlü yenilik ve değişim adaptasyon sürecini de beraberinde getirir. İlk defa okula başlamak, yeni bir sosyal ortama dahil olmak ve ebeveynden ayrılıp yeni/tanımadık yetişkinlere güven duyabilmek zaman alabilir ve kaygı yaratabilir. Bu oldukça doğaldır ancak değişim sürecinde ebeveynlerin desteği oldukça önemlidir.
Okul adaptasyonu özellikle yeni başlayanlar için kademeli yapılması gereken ve meşakkatli bir süreçtir. Bu sürecin zorluğunu ya da kolaylığını ebeveyn tutumu, ebeveynin bu sürece nasıl baktığı, okul ve öğretmen tutumu, çocuğun mizacı, çocuğun bu yaşa kadar deneyimledikleri belirler. O yüzden herkesin süreci biriciktir ve kişiye özeldir.
Genellikle ebeveynler bu süreçte çocukların kaygılanmasını, ebeveynden ayrılmak istememesini ya da ağlamasını olumsuz bir deneyim olarak algılayabilmektedirler. Ancak çocuğunuzun ilk defa ayrılıyor olması, bu ayrılık sürecinde de tepki göstermesi sağlıklı ve doğal sürecin bir parçasıdır. Güvenli bağlanan bir çocuk annesini göremediğinde endişelenir ve annesini arar. Bu nedenle ilk günlerde kısa saatler ve kısa ayrılıklar, çocuğun öğretmenleri ile bağ kurup, okulu tanıyıp, annesinin de orada bekliyor olduğunu görmesi onu rahatlatacaktır. Dürüstlük bu noktada altın kuraldır. Nerede ve ne kadar bekleyeceğinizi söylemeniz, çocuğunuzun size güvenmesi açısından oldukça önemlidir.
Çocuğunuz çok hızlı bir şekilde uyum sağladıysa da okulun öngördüğü ve organize ettiği kademeli geçişlere uyum sağlamanız ilerleyen süreçteki krizleri önelyecektir. Çok hızlı alışan bir çocuk, 2. ya da 3. haftada zorlanabilir. Bu nedenle adım adım ilerlemek faydalı olacaktır.
Çocuğun yaşadığı heyecanla karışık kaygısının bir nedeni de bilinmezliğe doğru attığı adımdır. Bu nedenle okula başlamadan önce onu duygusal açıdan hazırlamak, yaşayacakları hakkında bilgi vermek kendisini iyi hissetmesini sağlayacaktır. Okulda çok sayıda arkadaş edineceğini ve onu seven öğretmenleri olacağını söyleyebilir, kendi okul anılarınızı anlatıp okula giden çocuklarla ilgili hikâyeler okuyabilirsiniz. Okula başlamadan önce okula gidip nasıl bir yer olduğunu gösterebilir, öğretmeni ile tanışmasını sağlayabilirsiniz. Okula başlama, ebeveynden ayrışma ile ilgili yaşına uygun hikaye kitaplarından faydalanabilirsiniz.
Bazen çocuklar sürekli okulda kalacağı, eve dönmeyeceği ya da gününün tamamını okulda geçireceğini düşünebilirler. Bu durumda çocuğunuza, “Merak etme okulda kalmayacaksın.” gibi olumsuzluk bildiren cümleler kurmak yerine, “Okuldaki oyunlar ve çalışmalar bitince, sen ve öğretmenlerin eve döneceksiniz.” gibi net ve olumlu cümleler kurmanız daha sağlıklı olacaktır.
Çocuğunuza, okula gidiş-geliş saatleri ve onu okuldan kimin alacağı veya eve nasıl döneceği ile ilgili bilgi vermeniz onu biraz olsun rahatlatacaktır. Ayrıca ilk günlerde çocuğunuzu tam saatinde almanız da bu güvenin oturmasına yardımcı olacaktır.
Anne-baba olarak sizlerin de kaygı yaşamanız ve çocuğunuzu öğretmenine teslim ettikten sonra onu merak etmeniz çok doğaldır. Ancak, bu meraktan dolayı yanına gidip neler yapıyor diye bakmak istemeniz yaşadığınız endişenin çocuğunuza yansımasına neden olabilir ve ona kaygılanmakta haklı olduğu mesajını verebilirsiniz. Bu tür bir davranış aynı zamanda çocuğunuzun bağımsızlaşma sürecini de olumsuz etkileyebilmektedir.
Öğretmenlere bakış açısı, çocuğunuzun uzun yıllarını geçireceği okula bakış açısının temellerini oluşturur. Daha ilk günlerden “şunu yapmazsan öğretmenine söylerim” ifadeleri öğretmenleri ile kuracağı güven ve sevgi ilişkisini olumsuz yönde etkiler. Kesinlikle bu tarz ifadeler kullanılmamalı, çocuğun duymayacağını düşünülerek (örneğin evde oyun oynarken) yanında okul veya öğretmen ile ilgili olumsuz yorumlar bir başkası ile dahi yapılmamalıdır.
Okula giderken belli rutinler oluşturmak, yatış ve kalkış saatlerinin rutine oturtulması okula uyumun yanı sıra çocuğunuzun öğrenim veriminin artmasına ve dikkat süresinin sağlıklı şekilde gelişmesine de olumlu katkı sağlayacaktır. Sağlıklı sınırlar oluşturmak ve ev ortamında bunları hayata geçirmek okuldaki sınır ve kurallara daha rahat alışmasına olanak sağlayacaktır.
Çocuğunuz sabah kendisiyle birlikte okula gidip orada kalmanız konusunda ısrar ediyorsa, ona herkesin bir görevi olduğunu, sizin sorumluluğunuzun kendi işinizi yapmak onunkinin de okula gitmek olduğunu belirtebilirsiniz. Kullanacağınız ifadelerin kısa, net ve kesin olması önem taşımaktadır. Ayrıca söz ve davranışlarınızın tutarlı ve kararlı olması da o denli önemlidir.
Çocuğunuz okuldan eve geldiğinde gününü nasıl geçirdiği ile ilgili sohbet etmeniz ya da okul temalı bir oyun oynamanız onun okul deneyimlerini sizinle paylaşarak rahatlamasını sağladığı gibi okula uyum sürecini de hızlandırır. Özellikle çocuğunuzun yönlendirdiği ve sizin de eşlik ettiğiniz oyunlar duygusal süreçleri dışa vurmak için faydalı olmaktadır. "Arkadaşlarınla oynadın mı?" "Yemek yedin mi?" "Öğretmenini sevdin mi?" gibi sorgulayıcı sorular yerine "Bugün en komik ne oldu?" "Seni güldüren bir şey oldu mu?" "Hangi oyuncakla en çok oynadın?" gibi sorular sorabilrsiniz.
Okula başlayan çocuklar yeni bir deneyim yaşadıkları için gün içerisinde stresli olabilirler. Özellikle ilk günlerde oyuncak paylaşmak, ihtiyaçlarını ifade etmek, yeni sınır ve kurallara uyum göstermek, diğerlerinin davranışları ile karşılaşmak şaşırtıcı gelebilir. Eve geldiklerinde çok küçük bir şeye ağlayabilir ya da tepki gösterebilirler. "Bugün çok kaygılandım, üzüldüm, yoruldum, korktum" gibi cümleleri henüz kuramayan çocuklarınız davranışları ile bunları ifade edebilirler. İlk günler olabildiğince anlayışlı davranıp, yaşadığı duyguyu anlamaya çalışıp, duygularını aynalamaya özen göstermeniz çocuğunuzu rahatlatacaktır.
Unutmayınız ki, okula uyum sürecinde ilk günlerde zorlanma, bakım veren kişiden ayrılmakta zorluk yaşama ya da sınıfa girmek istememe durumu oldukça doğaldır. Sabırlı ve çocuğun hızında ilerlemek, onlara destek olarak duygularına eşlik etmek çok değerlidir. Tabii ki sizlerin de heyecanlı olmanız, kaygılanmanız çok doğal ancak çocuklar bu endişeyi kolaylıkla fark edebilmektedirler. Aşamadığınız endişeleriniz var ise bunları okul psikoloğu ya da bir uzman ile paylaşıp bir yol haritası çizmek okula başlama sürecini sizler için de keyifli bir deneyime dönüştürebilir. Keyfli bir okul deneyimine adım atmanız dileğiyle, Klnk. Psk. Damla Ekmekçibaşı
