ÖDÜL NEDİR?
Çocuklar birçok şeyi anne babalarından çeşitli biçimlerde ödüller aldıkları ve onaylandıkları için öğrenirler. Bazı durumlarda ise anne babalar çocuklarının kötü davranışlarını farkında olmadan ödüllendirerek pekiştirirler. Örneğin, çocuğunuz geç vakte kadar oturmak için, ağlayıp sızlanarak sizi usandırıp izin almayı başarıyor. Bu izin onun için bir ödül demektir. Bu davranış siz ya da bir başkası tarafından ödüllendirilmeye devam ettiği takdirde giderek güçlenecektir. Ancak ödüllendirilmeyen davranışın zamanla tekrar etme ihtimali azalacaktır.
Sosyal ödüller çocukların istenen davranışlarının pekiştirilmesinde çok etkilidir. Bunun için çocuklarımızın ödüllendirilmeye ve onaylanmaya ihtiyacı vardır. Kucaklamak çocuklar için güçlü bir pekiştireçtir; bunun yanında, övgü sözcükleri, göz göze bakışma, başını okşama bunlardan bazılarıdır.
Çocuğunuzu değil, onun yaptığı davranışı överseniz eğer, çocuğunuzun istenen davranışını pekiştirmekte daha etkili bir yol olacaktır. “Odanı toplaman ne güzel bir davranış, çok düzenli görünüyor, aferin sana” şeklinde yapılmalıdır.
Ancak bu davranışı onun kazanmasını isteyip aynı zamanda kendimizle çeliştiğimiz durumlarda ortaya çıkmaktadır;
Örneğin, “oynamadan önce odanı topla” dediğimizde sözlerimizle davranışlarımız birbirine uymuyorsa, çocuk odasını toplamadan oyun oynamaya geçiyorsa; onun görevini anne yapıyorsa, çocuk koymak istediğimiz kural ve ondan beklediğimiz şey hakkında karmaşık bir mesaj almış olur. Sözlerimiz, “Odanı topla” derken davranışımız, “Odanı toplamazsan da olur” demektir. Asıl kural hangisi? Cevabı belirsiz bir sorudur. Peki, siz oyun oynamak için can atan bir çocuk olsaydınız hangi kuralın doğru olmasını isterdiniz?
Çocuğunuza yaptığınız, mantıklı ve tutarlı açıklamalarınız onu değerli hissettirir ve “ödül” kavramının sınırlarını doğru çizmeyi sağlar.
Çağla Nur Özden Şahin
Uzman Psikolog
留言